Karlsgarten
Der Karlsgarten geht auf eine Verordnung des Kaisers Karl der Große zurück, die er im Jahre 812 in Aachen erlassen hat. Karl der Große konnte selber nicht lesen oder schreiben, hat aber viele Berater um sich versammelt. Der Benediktiner Abt Ansegis von St. Wandrille (Normandie) erstellte im kaiserlichen Auftrag eine Liste von 73 Nutzpflanzen sowie 16 Bäume, die in jedem Landgut kultiviert werden sollten. Diese Liste steht im 70. Kapitel der Capitulare de villis vel curtis imperialibus (auch: Capitulare de villis et curtis imperialibus). Es ist diese eine Verordnung, die sehr detailliert die Bewirtschaftung der kaiserlichen Herrenhöfe und Landgüter vorschreibt. Weil einige der aufgelisteten Pflanzen nur bedingt winterfest sind, gibt es Spekulationen, dass diese Liste auf frühere Gärten oder Schriften aus südlicheren Regionen Frankreichs zurückgehen. Auch ein Anknüpfen an römische Kultur ist denkbar. Viele Klostergärten und auch Bauerngärten gehen auf diese Liste zurück.Am 2. September 2000 konnte ein Karlsgarten, als historischer Garten mit Pflanzen und Bäumen gemäß der alten Vorschrift, im Westen Aachens (in Nähe des Klinikums) durch die Initiative Freundeskreis Botanischer Garten Aachen e.V eröffnet werden. Eine kleine Auswahl der Pflanzen kultiviert der Freundeskreis in einem kleinen Kräutergarten auf der Südseite des Aachener Rathauses am Katschhof.
Nr. | Lat. Bezeichnung im Capitulare | Lat. Name (Familie) | Deutscher Name |
---|---|---|---|
1a | lilium | Iris germanica L. (Iridaceae) | Deutsche Schwertlilie |
1b | lilium | Lilium candidum L. (Liliaceae) | Madonnenlilie |
2 | rosas | Rosa canina L. (Rosaceae) | Hunds-Rose |
3 | fenigrecum | Trigonella foenum- graecum L. (Fabaceae) | Griechisch Heu |
4a | costum | Saussurea costus (Falc.) Lipschütz (Asteraceae) | Indische Kostuswurzel |
4b | costum | Tanacetum balsamita L. (Asteraceae) | Frauenminze |
5 | salviam | Salvia officinalis L. (Fabaceae) | Garten-Salbei |
6 | rutam | Ruta graveolens L. (Rutaceae) | Weinraute |
7 | abrotanum | Artemisia abrotanum L. (Asteraceae) | Eberraute |
8 | cucumeres | Cucumis sativum L. (Cucurbitaceae) | Gurke |
9 | pepones | Cucumis melo L. (Cucurbitaceae) | Zuckermelone |
10 | cucurbitas | Cucurbita lagenaria L. =Lagenaria siceraria (Mol.) Standl.(Cucurbitaceae) | Flaschenkürbis |
11a | fasiolum | Vigna unguiculata (L.) Walp. (Fabaceae) | Kuherbse |
11b | fasiolum | Dolichos lablab L. (Fabaceae) =D. purpureus (L.) Sweet | Helmbohne |
12 | ciminum | Cuminum cyminum L. (Apiaceae) | Kreuzkümmel |
13 | ros marinum | Rosmarinus officinalis L. (Fabaceae) | Rosmarin |
14 | careium | Carum carvi L. (Apiaceae) | Kümmel |
15 | cicerum italicum | Cicer arietinum L. (Fabaceae) | Kichererbse |
16 | squillam | Urginea maritima (L) Baker (Hyacinthaceae) | Meerzwiebel |
17 | gladiolum | Gladiolus italicus Mill. (Iridaceae) | Siegwurz |
18a | dragantea | Polygonum bistorta L. (Polygonaceae) | Schlangenknöterich |
18b | dragantea | Artemisia dracunculus L. (Asteraceae) | Estragon |
19 | anesum | Pimpinella anisum L. (Apiaceae) | Anis |
20a | coloquentidas | Citrullus colocynthis (L.) Schrad. (Cucurbitaceae) | Koloquinthe |
20b | coloquentidas | Bryonia alba L. (Cucurbitaceae) | Weiße Zaunrübe |
21a | solsequiam | Heliotropium europaeum L. (Boraginaceae) | Europäische Sonnenwende |
21b | solsequiam | Calendula officinalis L. (Asteraceae) | Ringelblume |
22a | ameum | Ammi copticus L. =Trachyspermum ammi (L.) Sprague | Ammei |
22b | ameum | Meum athamanticum Jacq. (Apiaceae) | Bärwurz |
23 | silum | Laserpitium siler L. (Apiaceae) | Bergkümmel |
24a | lactucas | Lactuca sativa L. (Asteraceae) | Lattich |
24b | lactucas | Lactuca virosa L. (Asteraceae) | Giftlattich |
25 | git | Nigella sativa L. (Ranunculaceae) | Schwarzkümmel |
26 | eruca alba | Eruca sativa Mill. (Brassicaceae) | Irauke |
27 | nasturtium | Nasturtium officinale R.Br. (Brassicaceae) | Brunnenkresse |
28 | parduna | Arctium lappa L. (Asteraceae) | Große Klette |
29 | puledium | Mentha pulegium L. (Lamiaceae) | Polei-Minze |
30a | olisatum | Angelica archangelica L (Apiaceae) | Engelwurz |
30b | olisatum | Smyrnium olusatrum L. (Apiaceae) | Pferde-Eppich |
31 | petresilinum | Petroselinum crispum (Mill.) Nym. ex A.W.Hill (Apiaceae) | Petersilie |
32 | apium | Apium graveolens L. (Apiaceae) | Sellerie |
33a | levisticum | Ligusticum mutellina (L.) Crantz (Apiaceae) | Mutterwurz |
33b | levisticum | Levisticum officinale W.D.J.Koch (Apiaceae) | Liebstöckel |
34 | savinam | Juniperus sabina L. (Cupressaceae) | Sadebaum |
35 | anetum | Anethum graveolens L. (Apiaceae) | Dill |
36 | fenicolum | Foeniculum vulgare Mill. (Apiaceae) | Fenchel |
37 | intubas | Cichorium intybus L. (Asteraceae) | Wegwarte |
38 | diptamnum | Dictamnus albus L. (Rutaceae) | Diptam |
39 | sinape | Sinapis alba L. (Brassicaceae) | Weißer Senf |
40 | satureiam | Satureja hortensis L. (Lamiaceae) | Bohnenkraut |
41 | sisimbrium | Mentha aquatica L. (Lamiaceae) | Wasser-Minze |
42 | mentam | Mentha spicata L. (Lamiaceae) | Ähren-Minze |
43 | mentastrum | Mentha longifolia (L.) L. (Lamiaceae) | Roß-Minze |
44 | tanazitam | Tanacetum vulgare L. (Asteraceae) | Rainfarn |
45 | neptam | Nepeta cataria L. (Lamiaceae) | Katzenminze |
46a | febrefugiam | Centaurium erythraea Rafn (Gentianaceae) | Echtes Tausendgüldenkraut |
46b | febrefugiam | Tanacetum parthenium (L.) Schultz Bip. (Asteraceae) | Fieberkraut |
47 | papaver | Papaver somniferum L. (Papaveraceae) | Schlafmohn |
48 | betas | Beta vulgaris L. ssp. vulgaris convar. cicla (L.) Alef (Chenopodiaceae) | Schnittmangold |
49 | vulgigina | Asarum europaeum L. (Aristolochiaceae) | Haselwurz |
mismalvas | Sammelbegriff | ||
50 | altaea | Althaea officinalis L. (Malvaceae) | Eibisch |
51 | malvas | Malva sylvstris L. (Malvaceae) | Wilde Malve |
52 | carvitas | Daucus carota L. (Apiaceae) | Möhre |
53 | pastenacas | Pastinaca sativa L. (Apiaceae) | Pastinak |
54 | adripias | Atriplex hortensis L. (Chenopodiaceae) | Gartenmelde |
55 | blidas | Amaranthus blitum L(Chenopodiaceae) | Meier |
56a | ravacaulos | Brassica rapa L. emend. Metzg. ssp. rapa (Brassicaceae) | Stoppelrübe |
56b | ravacaulos | B. oleracea L. convar. caulorapa (DC.) Alef. var. gongylodes (Brassicaceae) | Kohlrabi |
57 | caulos | Brassica oleracea L. (Brassicaceae) | Kohl |
58a | uniones | Allium fistulosum L. (Alliaceae) | Winterheckzwiebel |
58b | uniones | Allium ursinum L. (Alliaceae) | Bär-Lauch |
59 | britlas | Allium schoenoprasum L. (Alliaceae) | Schnittlauch |
60 | porros | Allium porrum L. (Alliaceae) | Breitlauch |
61 | radices | R. sativus L. var niger (Brassicaceae) | Rettich |
62 | ascalonias | Allium cepa L. var. ascalonicum (Alliaceae) | Schalotte |
63 | cepas | Allium cepa L. var cepa (Alliaceae) | Küchenzwiebel |
64 | alia | Allium sativum L. (Alliaceae) | Knoblauch |
65 | warentiam | Rubia tinctorum L. (Rubiaceae) | Krapp |
66a | cardones | Dipsacus sativus (L.) Scholl. (Dipsacaceae) | Weberkarde |
66b | cardones | Cynara cardunculus L. (Asteraceae) | Kardone |
67 | fabas maiores | Vicia faba L. (Fabaceae) | Saubohne |
68 | pisos Mauriscos | Pisum sativum L. (Fabaceae) | Erbse |
69 | coriandrum | Coriandrum sativum L. (Apiaceae) | Koriander |
70 | cerfolium | Anthriscus cerefolium (L.) Hoffm. (Apiaceae) | Gartenkerbel |
71 | lacteridas | Euphorbia lathyrus L. (Euphorbiaceae) | Kreuzblättrige Wolfsmilch |
72 | sclareiam | Salvia sclarea L. (Lamiaceae) | Muskatellersalbei |
73 | Jovis barbam | Sempervivum tectorum L. (Crassulaceae) | Dach-Hauswurz |
Nr. | Lat. Bezeichnung im Capitulare | Lat. Name (Familie) | Deutscher Name |
---|---|---|---|
74a | pomarios | div.Sorten Malus domestica Borkh. (Rosaceae) | Apfelbaum |
74b | pomarios | Citrus aurantium L. (Rutaceae) | Pomeranze, Bittere Orange |
76 | prunarios | Prunus domestica L. (Rosaceae) | Pflaumenbaum |
77 | sorbarios | Sorbus domestica Borkh. (Rosaceae) | Speierling |
78 | mespilarios | Mespilus germanica L. (Rosaceae) | Mispel |
79 | castanarios | Castanea sativa Mill. (Fagaceae) | Eßkastanie |
80 | persicarios | Prunus persica (L.) Batsch (Rosaceae) | Pfirsisch |
81 | cotoniarios | Cydonia oblonga Mill. (Rosaceae) | Quitte |
82 | avellanarios | Corylus avellana L. (Betulaceae) | Haselnuss |
83 | amandalarios | Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb (Rosaceae) | Mandel |
84 | morarios | Morus nigra L. (Moraceae) | Schwarzer Maulbeerbaum |
85 | lauros | Laurus nobilis L. (Lauraceae) | Lorbeerbaum |
86 | pinos | Pinus pinea L. (Pinaceae) | Pinie |
87 | ficus | Ficus carica L. (Moraceae) | Feige |
88 | nucarios | Juglans regia L. (Juglandaceae) | Echter Walnußbaum |
89a | ceresarios | Prunus avium L. (Rosaceae) | Süßkirsche |
89b | ceresarios | Prunus cerasus L. (Rosaceae) | Sauerkirsche |
90 | malorum nomina | Sortennamen d. Äpfel | Apfelsorten |
a | gozmaringa | Gosmaringer | |
b | geroldinga | Geroldinger | |
c | crevedella | Krevedellen | |
d | sperauca | Speieräpfel | |